ဒေါသထွက်ခြင်း မထွက်ခြင်း
လောကကြီးမှာ၊ ကိုယ့်ပတ်ဝန်းကျင်မှာ တွေ့နေ မြင်နေရတဲ့ မတရားတာတွေအပေါ် ဒေါသအမြဲထွက်နေတာဟာ ကျွန်မတို့ စိတ်ကျန်းမာရေးအတွက် မကောင်းဘူးတဲ့လား
ဒေါသဆိုတာ မကောင်းတဲ့ စိတ်ခံစားချက်ဆိုတာ ကျွန်မတို့ လူမှုပတ်ဝန်းကျင်မှာ သတ်မှတ်လက်ခံထားတဲ့ အနှုတ်ပြစိတ်ခံစားချက် (negative emotion) တစ်ခုပေါ့ အပေါင်းပြစိတ်ခံစားချက်ဥပမာကတော့ ပျော်ရွှင်တာပေါ့ ဒါက အရှင်းဆုံးပြောတာပါ တခြား လူ့ပတ်ဝန်းကျင်ထုံးတမ်းတွေက သတ်မှတ်ထားတဲ့ "အနှုတ်ပြ" နဲ့ "အပေါင်းပြ" စိတ်ခံစားချက်တွေလည်း ရှိပါတယ် ဒေါသနဲ့ ပြန်ကောက်ရရင် မိရိုးဖလာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တစ်ယောက်အနေနဲ့ ကြီးပြင်းလာတဲ့ ကျွန်မအတွက် ဒေါသထွက်တာ မကောင်းဘူးဆိုတာ မြန်မာအသိုင်းအဝိုင်းမှာ အထူးသဖြင့် မိန်းမတစ်ယောက်အနေနဲ့ ယဉ်ပါးနေခဲ့တဲ့အဆိုပါ လူဖြူအသိုင်းအဝိုင်းမှာလည်း လူဖြူမဟုတ်တဲ့ လူတစ်ယောက်အနေနဲ့ ဒီအဆိုကို ထပ်ကြားနေခဲ့ရပါတယ် ဒါပေမဲ့ လွန်ခဲ့သော နှစ်အနည်းငယ်က လူမည်း လက်စဘီယမ်ဖီမီနင့် စာရေးသူ ပညာရှင် အော်ဒရီလော့ဒ်ရဲ့ ၁၉၈၁ ခုနှစ်က နယူးရောက်မြို့တက္ကသိုလ်မှာ ပေးခဲ့တဲ့ နာမည်အကြီးဆုံး မိန့်ခွန်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ "ဒေါသကို အသုံးပြုပုံများ" (The Use of Anger) ကို ဖတ်မိပြီး ဒေါသထွက်ခြင်းအပေါ်ကို ကျွန်မ အမြင်တွေ နည်းနည်းပြောင်းလာတယ် ကျွန်မပတ်ဝန်းကျင်က ဒေါသနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အဆိုတွေကို ပြန်ဖီဆန်ချင်လာတယ် လော့ဒ်ပြောခဲ့တဲ့ မိန့်ခွန်းက တိုပါတယ် ဒါပေမဲ့ အဓိက အချက်အလက်တွေက သေချာတွေးကြည့်လေ နက်နဲလေပါပဲ
လော့ဒ်က ဆိုခဲ့တယ် လူမည်းအမျိုးသမီးတွေဟာ အမြဲလိုလို ဒေါသတွေ ထွက်နေတယ်လို့ အများက ထင်ကြတာဟာ အပေါ်ယံကြည့်ရုံပဲ ဖြစ်နေတယ် လူမည်းနဲ့ လူဖြူမဟုတ်တဲ့သူတွေ လောကကြီးကို မကျေမနပ်ဖြစ်နေရတယ် ဒေါသတွေထွက်နေရတယ်ဆိုတာ သူတို့ရဲ့ စိတ်ခံစားချက်တစ်ခုတည်းကိုပဲ အပေါ်ယံရှပ်ကြည့်လို့ မရဘူး သူတို့ နေထိုင်ကျင်လည်ရတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ သူတို့ကို ဘယ်လို ဖိနှိပ်မှု ယန္တရားတွေက စနစ်တကျ လည်ပတ်နေလို့ သူတို့ကို အမြဲတစေ ဒေါသထွက်နေစေတာလဲ စဉ်းစားရမယ်လို့ လှုံ့ဆော်ခဲ့တယ် လော့ဒ်က လူမည်းအမျိုးသမီးတစ်ယောက်အနေနဲ့ သူရဲ့ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုကြောင့် ထွက်တဲ့ ဒေါသဟာ အခြေအနေတွေ ပြောင်းလဲလာအောင် တွန်းတိုက်နိူင်တဲ့ ခွန်အားတစ်ခုလို့ ယူဆတယ် လူမည်းအမျိုးသမီးတွေအတွက်ကတော့ ဘယ်နေရာမှာမဆို (လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ အချစ်ရေး) ဖိနှိပ်ခံလူတန်းစား အောက်ဆုံးမှာ ရှိနေတဲ့အတွက် ဒေါသထွက်နေကြရတာပဲ ဒါကို ဒေါသတင်မက စိတ်ခံစားချက်တွေကို လူမျိုးစုတွေ အပေါ်လိုက်ပြီး ရောဂါဗေဒ အဖြေထုတ်သလိုသာ (pathologize) ကြည့်လို့ မရဘူး (ဥပမာ ဒီလူမျိုးကတော့ ဒီလို ခံစားတတ်တာဆိုပြီး၊ မိန်းမတွေဆို အသည်းငယ်တတ်တာ၊ ပိုချစ်တတ်တာဆိုပြီး ပုံသေကားချပ်မကောက်သင့်ဘူး) တကယ်တော့ စိတ်ခံစားချက်တွေက ခန္ဓာထဲမှာပဲ ဖြစ်ပျက်နေတာထက် မိမိပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ ရိုးရာက သင်ပေးထားတဲ့ ခံစားချက်အံခွက် တွေနဲ့လည်း ပတ်သက်နေတယ်ဆိုတာကို ကျွန်မ သဘောပေါက်လာတယ် လော့ဒ်ရဲ့ မိန့်ခွန်းထဲက ကျွန်မ ခဏခဏ ပြန်ဖတ်မိတဲ့ အကြိုက်ဆုံး စာတစ်ပိုဒ်ကို ပြန်ဝေမျှချင်တယ်
"To my sisters of Color who like me still tremble their rage under harness, or who sometimes question the expression of our rage as useless and disruptive (the two most popular accusations) – I want to speak about anger, my anger, and what I have learned from my travels through its dominions. Everything can be used / except what is wasteful / (you will need / to remember this when you are accused of destruction’). Every woman has a well-stocked arsenal of anger potentially useful against those oppressions, personal and institutional, which brought that anger into being. Focused with precision it can become a powerful source of energy serving progress and change. And when I speak of change, I do not mean a simple switch of positions or a temporary lessening of tensions, nor the ability to smile or feel good. I am speaking of a basic and radical alteration in those assumptions underlining our lives."
"လူဖြူမဟုတ်တဲ့ ငါ့ရဲ့ ညီအစ်မတတွေ၊ ငါလိုမျိုး ချုပ်တည်းထားရတဲ့ ဒေါသအောက်မှာ တုန်လှုပ်နေရတဲ့၊ ငါတို့ ဒေါသထွက်တာ ကောင်းရောကောင်းရဲ့လား အသုံးရောဝင်ရဲ့လား (ဒေါသထွက်တာကို ဒီလိုမျိုး ခဏ ခဏစွပ်စွဲခံရတတ်တယ် မဟုတ်လား) လို့ တစ်ခါတစ်လေ ပြန်မေးခွန်းထုတ်တတ်တဲ့ ငါ့ ညီအစ်မတတွေရေ ဒေါသတွေအကြောင်း၊ ငါ့ရဲ့ ဒေါသအကြောင်း၊ ဒေါသနဲ့ ငါ့ရဲ့ ခရီးကအကြောင်းတွေ ငါပြောပြချင်တယ် ဘယ်အရာမဆို (ဖြုန်းတီးတာကလွဲလို့) အသုံးချလို့ ရပါတယ် နင့်ဟာ [ဒေါသထွက်လို့] ဖျက်လိုဖျက်ဆီးဖြစ်နေတယ်လို့ စွပ်စွဲခံရရင် ဒီအချက်ကို သတိရပါ မိန်းမတိုင်းမှာ သေချာသိမ်းဆည်းထားတဲ့ ဒေါသလက်နက်တွေ အပြည့်ရှိပါတယ် အဲ့ဒီဒေါသတွေကိုဖန်တီးပေးနေတဲ့ လူမှုရေးအရ၊ အင်စတီးကျူးရှင်းတွေအရ ဖိနှိပ်မှုတွေကို တန်ပြန်တုံ့ပြန်ဖို့ အသုံးဝင်တဲ့ လက်နက်တွေပဲလေ သေချာစူးစိုက်ပြီး ဒေါသကို အသုံးချရင် ပြောင်းလဲတိုးတက်မှုတွေကို ဖြစ်စေတဲ့ အင်အားကြီးတဲ့ လက်နက်တစ်ခု ဖြစ်လာနိူင်တယ် ပြောင်းလဲတယ်လို့ ငါပြောတာ ခဏတာ နေရာလဲလိုက်တာ၊ ခဏတာ တင်းမာမှုတွေကို ဖြေလျှော့တာ ဒါမှမဟုတ် ပြုံးနိူင်ဖို့ ရယ်နိူင်ဖို့ကို ဆိုလိုတာ မဟုတ်ဘူးနော် ငါပြောနေတဲ့ ပြောင်းလဲခြင်းက ငါတို့ရဲ့ ဖြစ်တည်မှုတွေကို ဖိနှိပ်နေတဲ့ အခြေအနေပုံကြမ်းတွေကို အစွန်းရောက် မြေလှန်ပစ်တာကို ပြောတာ"
ဒီလော့ဒ်ရဲ့ စာပိုဒ်ဟာ ဒေါသဘာကြောင့် ထွက်ရသလဲ၊ ဘယ်လို ထွက်ရင် အသုံးဝင်မလဲဆိုတာ ကျွန်မအတွက်တော့ မျက်လုံးထဲ ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်း မြင်လာစေတယ် ပြီးတော့ ဒေါသမထွက်နဲ့လို့ ဘယ်သူတွေက ဘယ်သူ့တွေကို စည်းတားနေတာလဲ ဘယ်သူတွေက ဒေါသထွက်ခွင့်ရပြီး ဘယ်သူတွေကတော့ ဒေါသကို မြိုချထားရသလဲ တွေးမိလာတယ် ဘယ်သူတွေကတော့ ဒေါသထွက်စရာ ဘာအကြောင်းမှ မရှိတဲ့ ကမ္ဘာကြီးမှာ အေးချမ်းသာယာစွာ နေနေရသလဲ တွေးမိလာတယ် အဲ့ဒါကြောင့်လည်း ဖီမီနင့်တွေဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ killjoy ပျော်ရွှင်မှုကို သတ်တဲ့သူတွေလို့ ဂုဏ်ယူစွာ ခေါ်ကြတာပါ ပျော်ရွှင်စရာကောင်းတယ်ဆိုတာ အပေါ်ယံ စနစ်ထဲက လူတချို့အတွက်သာ၊ သူတို့အတွက်သာ သူတို့ ဖန်တီးထားတာသာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ဖီမီနင့်တွေအနေနဲ့ စနစ်ထဲက ပြဿနာတွေကို ထောက်ပြလိုက်တာဟာ ဒီ ပျော်ရွှင်နေတဲ့လူတွေရဲ့ မျက်နှာဖုံးတွေကို ဆွဲခွာချပြီး သူတို့ရဲ့ ပျော်ရွှင်မှုတွေကို သတ်ဖြတ်လိုက်တာပဲ အဲကွန်းခန်းထဲမှာ ပဲကြီးလှော်စား ဘီယာသောက် ပန်းချီဆွဲနေတဲ့သူကို သူ့အိမ်အပြင်က အိမ်ခြေယာမဲ့ အင်္ကျီအဝတ်အစားမရှိ လမ်းဘေးမှာ နေနေရတဲ့ ကလေးတစ်ယောက်ရဲ့ အကြောင်း ပြောပြရင်း သူ့ရဲ့ ပျော်ရွှင်မှုကို သတ်လိုက်သလိုပါပဲ
လော့ဒ်ရဲ့ မိန့်ခွန်းစာဖတ်ပြီးကတည်းက ကျွန်မ ဒေါသတွေကို လွတ်လပ်စွာ ပေးထွက်လာတယ် ဒေါသထွက်တဲ့အခါမှာလည်း ဘာကြောင့် ဒေါသထွက်နေတာလဲဆိုတာကို သေချာ နေရာပေး သုံးသပ်ဖို့ ကြိုးစားကြည့်တယ် (တစ်ခါတစ်လေ ဒေါသထွက်နေပေမဲ့ ဘာက ကိုယ့်ကို ဒေါသထွက်အောင် လုပ်နေတာကိုလည်း မစမ်းစစ်နိူင်ရင် လော့ဒ်ပြောသလို ဒေါသကို ပြန်အသုံးချတဲ့ လက်နက်တစ်ခုအနေနဲ့ အသွင်ပြောင်းဖို့ ခက်လိမ့်မယ်) ဒီလိုနဲ့ ဒေါသထွက်တာ မကောင်းဘူးလို့ တရားဟောစာဖွင့်ပြီး ဘယ်သူမှ ကျွန်မကို ချုပ်ကိုင်ဖို့ ထိန်းချုပ်ဖို့ ကြိုးစားလို့ မရတော့ဘူး ကျွန်မဒေါသကို အသုံးချပြီး စနစ်ရဲ့ ရေပေါ်ဆီတွေ ဖိနှိပ်သူတွေရဲ့ အတုအယောင် ပျော်ရွှင်မှုတွေကို သတ်ဖြတ်ပစ်လိုက်ရတာ ကျွန်မအတွက် အမှန်တကယ်က ပိုလို့တောင် ပျော်ဖို့ ကောင်းနေပါသေးတယ်
အော်ဒရီလော့ဒ်ရဲ့ ဒေါသကို အသုံးပြုပုံများ မိန့်ခွန်း https://www.blackpast.org/african-american-history/speeches-african-american-history/1981-audre-lorde-uses-anger-women-responding-racism/?fbclid=IwAR3Ua38AhPUHdXA_sZ1WSsbFrXwolLoD3RRB4ndHDScJhcZ2qezSSbZDak4
ပုံ - ရန်ကုန်မြို့ တိုက်နောက်ဖေးလမ်းကြားထဲ နေအလင်းတချို့တဝက် ဝင်လာတာကို ကျွန်မကိုယ်တိုင် နောက်ဖေးလမ်းကြားထဲ ရောက်ခိုက် ရိုက်ခဲ့တာပါ
