အရာအားလုံးဟာ တစ်သွေးတည်းတစ်သားတည်း ဖြစ်မနေဘူး ပုန်ကန်ရာကနေ အမြုံစိတ်တွေ မွေးနေလို့ မဖြစ်သေးဘူး
အရာအားလုံးဟာ တစ်သွေးတည်းတစ်သားတည်း ဖြစ်မနေဘူးလို့ ကျွန်မဆိုတာဟာ အမှန်တကယ်တော့ အန္တရာယ်များပါတယ် ဒီလိုပြောလို့ စစ်တပ်လိုမျိုး ခရိုနီလိုမျိုးအုပ်စုတွေဟာ တစ်သွေးတည်းတစ်သားတည်း ဖြစ်မနေဘူးလို့ ဆိုလိုတာမဟုတ်ဘူး ဒီနေရာမှာ စနစ်တကျ (systemic) ဖြစ်နေတဲ့ ပြဿနာနဲ့ တစ်စေ့တစ်စောင်း ဒေါင့်ကြား (particularlities) တွေကနေ အဲ့ဒီ စနစ်တကျ ပြဿနာတွေကို ပြန်လှိုင်းပုတ်နေတာတွေကိုလည်း သတိထားသင့်တယ်လို့ ကျွန်မ ထင်တယ်
စနစ်တကျဆိုတာက လည်ပတ်နေတဲ့ ယန္တရားကြီးတစ်ခု ဖြစ်ပြီး အဲ့ဒီယန္တရားထဲက စက်ကရိယာအစိတ်အပိုင်းတွေကတော့ အချိန်ရာသီဒေသအလိုက် ပြောင်းလဲနေနိုင်တယ်ဆိုတာကို သတိထားသင့်တယ်
အနောက်နိုင်ငံက အကယ်ဒါးမီးယား၊ NGO/think tank ရပ်ဝန်းမှာ ဖိနှိပ်ခံကောင်း ခံနေရပေမယ့် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အချိန်ရာသီဒေသနေရာမှာတော့ သူတို့တွေကပဲ အဖိနှိပ်သူတွေ ပြန်ဖြစ်နေကောင်း ဖြစ်နေနိုင်တယ် မြန်မာနိုင်ငံမှာ နှိပ်စက်ညှင်းပန်းခံရသူဖြစ်နေပြီး ပြည်ပမှာတော့ နေရာတစ်နေရာစာရနေတဲ့ ပြန်ဖိနှိပ်သူကြီး ဖြစ်လာရင်လည်း ဖြစ်လာနိုင်တာပဲ ဆိုလိုချင်တာက ယန္တရားတစ်ခုဟာ လည်ပတ်တဲ့ နေရာဒေသအချိန်ပေါ်လိုက်ပြီး သူရဲ့ စက်ကိရိယာအစိတ်အပိုင်းတွေ ပြောင်းလဲကောင်း ပြောင်းလဲသွားနိုင်တယ်ဆိုတာပဲ
အခု ပေါ်ပင်သုံးနေကြတဲ့ intersectionality လို့ခေါ်တဲ့ မိမိရဲ့ ဖြစ်တည်မှုအကွက်တွေ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ကျော်ဖြတ်တဲ့ ပွိုင့်တွေက နေရာအလိုက်၊ ဒေသအလိုက်၊ အချိန်အလိုက် ပြောင်းလဲသွားနိုင်တယ် Intersectionality ဆိုတဲ့ သီအိုရီကို အမေရိကန်လူမည်း ဥပဒေပညာရှင် ကင်ဘာလီ ခရန်ရှောက လူမည်းအမျိုးသမီးတွေ တွေ့ကြုံခံစားရတဲ့ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေကို ဂျန်ဒါတစ်ခုတည်းကနေပဲ ကွက်ကြည့်လို့ မရဘူး၊ (လူမည်းအမျိုးသမီးတွေ ခံစားရတဲ့ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေကို လူမည်းယောင်္ကျားတွေကိုယ်တိုင် ကျူးလွန်နေတာတွေ ရှိတဲ့အတွက်) race လူမျိုးတစ်ခုတည်းကနေ ကွက်ကြည့်လို့ မရဘူး ဆိုတာကို မြင်သာအောင် ရေးခဲ့တာပါ အခု နောက်ပိုင်းတော့ ဒီစာလုံးဟာ နီရိုလစ်ဘရယ်ဆန်ဆန် ပြီးပြီးရော နေရာတကာမှာ သုံးလာလို့ ဒီသီအိုရီဟာ အဓိပ္ပါယ်အနှစ်သာရ တဖြည်းဖြည်းပျောက်လာနေပါပြီ အဲ့ဒါကြောင့်လည်း ပြင်သစ် ဘဲဘဲ (berber) လူမျိုး နိုင်ငံရေးသိပ္ပံပညာရှင် ဖောင်ဆွာဗာရပ်က multidimensional ဆိုပြီး ပြောင်းစဉ်းစားသင့်ပြီးလို့ သူရဲ့ ၂၀၂၁ မှာ ရေးခဲ့တဲ့ ကိုလိုနီသဘောတရားများကို ချွတ်ချတဲ့ ဖီမီနင့်ဇင့်တစ်မျိုး (A Decolonial Feminism) ထဲမှာ ရေးခဲ့တယ် ဒါက ဒီ လူဖြစ်တည်မှု ပွိုင့်တွေရဲ့ ကျော်ဖြတ်မှု မျဉ်းဆုံတွေဟာ တည်မငြိမ်နေဘဲ နေရာဒေသအချိန်အလိုက် ပြောင်းလဲလှုပ်ရှားနေတယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ
ဒီအမြင်အရ ကြည့်ရင် အရှေ့ အနောက် ပညတ်ချက်တွေကို အသုံးချတဲ့ ချေပချက်တွေဟာ ၂၁ ရာစုနောက်ပိုင်းအရတော့ လုံးဝ အခြေအမြစ်မရှိတော့တဲ့ ချေပချက်တွေလို့ ကျွန်မထင်တယ် မြန်မာပြည်က ပိုက်ဆံရှိသားသမီးတွေအပြင် သာမန် မြို့ပေါ်ကလူတွေတောင် ပြည်ပခရီးစဉ်တွေ သွားလာနေနိုင်တဲ့ ခေတ်ကာလ (အခုလို အာဏာသိမ်းပြီးစဉ်မှာတောင် အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ပြည်ပကို သွားလာလို့ ရနေတာတွေ ကြားနေ သိနေရပါတယ်) အနောက်က လူဖြူတွေကလည်း မြန်မာပြည်ကို နည်းလမ်းမျိုးစုံနဲ့ ချဉ်းကပ်ဝင်ရောက်လာနိုင်နေသေးတဲ့ ကာလကြီးမှာ (ကပ်ကာလနောက်ပိုင်း အာဏာသိမ်းပြီးစ နောက်ပိုင်းမှာတောင် မြန်မာပြည်ကနေ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် မထွက်တဲ့ အဖြူတွေလည်း ရှိနေပါသေးတယ်) ရန်ကုန်လိုနေရာမျိုးမှာ အေးအေးဆေးဆေး ဘိုဘာတီးသောက်၊ ဘားတက်နေနိုင်သေးတဲ့ လူတန်းစားရှိနေနိုင်သလို နယ်စပ်ဒေသတွေမှာ အသက်ပေးတိုက်နေတဲ့သူတွေ ရှိနေနိုင်တယ် ပြည်ပမှာ ဘော့ကြော့ ခရီးသွားအလှဓါတ်ပုံရိုက် ဘဝမေ့နေနိုင်တဲ့သူတွေရှိသလို ကိုယ့်မိသားစုတစ်ဦးတစ်ယောက် တိမ်းပါးသွားတာတောင်မှ အိမ်မပြန်နိုင်လို့ တိတ်တဆိတ် တစ်ယောက်တည်း ငိုနေရတဲ့သူတွေ ရှိနေနိုင်တယ် ကိုယ့်ရဲ့ ဖိနှိပ်ခံရမှုကို ဗန်းပြပြီး မျောက်ပြဆန်တောင်း ပြည်ပက စကောလားရှစ်တွေ ရနေတဲ့သူတွေ ရှိသလို တကယ်တမ်း အသက်ဘေးနဲ့ နီးလို့ ပြည်ပထွက်သင့်တဲ့ သူတွေ ခေတ်သစ်အင်ပါယာစနစ်ကြောင့် ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ အနာဂတ်မဲ့ နှစ်ရှည်လများ သောင်တင်နေတဲ့သူတွေလည်း ရှိတယ်
ဒီလိုပြောလို့ ပျော်ရွှင်မှုတွေ မရှိသင့်ဘူး ပြောတာ မဟုတ်ဘူး ဒီကာလကြီးမှာတော့ တင်္ဒဂသာ ရနိုင်တဲ့ ပျော်ရွှင်မှုကို လာတုန်း ယူရတာလည်း ရှိတာပဲ နိုင်ငံသားတာဝန်ဆိုတာကို ကျွန်မတို့ အမေရိကန်လူမျိုး လူဖြူ အရှေ့တောင်အာရှကို အထူးပြုလေ့လာခဲ့တဲ့ မနုဿဗေဒပညာရှင် ဘန်နီဒစ်အန်ဒါဆန် ပြောခဲ့သလို မြန်မာလူမျိုးဆိုတာကို ပုံရိပ်ဖော်ထားတဲ့ အမျိုးသားရေးဆန်တဲ့ နိုင်ငံလူမျိုးအသိုက်အဝန်း (imagined community) ဆိုတာကြီးနဲ့ ကြည့်တဲ့ ပုံသေကားချပ် အမြင်မျိုးကို လွှတ်ချလိုက်သင့်ပြီလို့ ကျွန်မထင်တယ်
လွန်ခဲ့သောနှစ်ထဲက ကျွန်မ ကြားခဲ့ဖူး၊ တွေ့ခဲ့ဖူးတဲ့ စကားတစ်ခွန်းပါ အာဏာသိမ်းကာလမှာ ပြည်တွင်းထဲက လူငယ်တွေကို ပြည်ပမထွက်စေချင်ဘူး ပြည်တွင်းထဲကနေပဲ ပြန်တိုက်ခိုက် ခုခံစေချင်တယ်ဆိုတာပါ ဒီနေရာမှာ ဘယ်လိုလူမျိုးက တိုက်ခိုက်ခုခံသင့်တာလဲ ဘယ်လိုလူမျိုးက ထွက်မှာလဲ "ထွက်တယ် ဝင်တယ်" လို့ဆိုတာတွေဟာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ နယ်နိမိတ်ဘောင်တွေကို စတိသဘောယူထားပြီးမှသား အဆိုပြုလို့ရနိုင်တဲ့ အချက်တွေ မဟုတ်နေဘူးလား ပြည်တွင်းထဲက လူတွေအကုန်လုံးက ပြည်တွင်းထဲမှာ နေရုံနဲ့ အာဏာသိမ်းမှုကို တော်လှန်နေနိုင်သလား ပြည်ပက မြန်မာတိုင်းကရော မြန်မာပြည်က အာဏာသိမ်းမှုကို ဂရုစိုက်သလား ဒါမှမဟုတ် ပြည်ပရောက်တာနဲ့ ငါ့လက်ကကျွတ် ပြွုတ်ဖြစ်သွားသလား စဉ်းစားစရာပါ (ကျွန်မရဲ့ ကိုယ်တွေ့အရကတော့ ဘယ်လိုမှ ပုံသေကားချပ်ကောက်လို့ မရပါဘူး)
ခုခေတ်မှာတော့ "အရှေ့" ဟာ "အနောက်"နဲ့ ရောထွေးလာသလို "အနောက်" ဟာလည်း "အရှေ့"ထဲမှာ ပြန်မြုံလာတွေ ဖြစ်နေတယ် ဒီတော့ အရှေ့အနောက်ဆိုတဲ့ လူဖြူတွေ ခွဲခြားခဲ့တဲ့ ပညတ်ချက်တွေကိုအသုံးချပြီး ကျွန်မတို့ရဲ့ ပုန်ကန်မှုတွေကို မေးခွန်းပြန်ထုတ်သင့်လာပါပြီ မြန်မာပြည်ကဆိုတာနဲ့ တစ်သွေးတည်း တစ်သားတည်း ယူဆတာတွေ ရပ်သင့်နေပြီ
ကျွန်မအနေနဲ့ကတော့အနောက်နဲ့ စစ်တပ် အစရှိတဲ့ ဖိနှိပ်သူပေါင်းစုံကို ပုန်ကန်ရာကနေ၊ ဖိနှိပ်သူရဲ့ ပေတံကို လွှင့်ပစ်ချင်ပေးမယ့် ကိုယ့်ဟာကိုယ် အရှေ့ရဲ့ပေတံအသစ်တစ်ခု၊ ဖိနှိပ်ခံရသူရဲ့ ပေတံအသစ်တစ်ခု ပြန်ထုတ်ချင်နေသေးလို့ မဖြစ်ပါဘူး ကျွန်မတို့ရဲ့ တော်လှန်ရေးက အနောက်ပေတံ၊ စစ်တပ်ပေတံတွေထဲက နာမဝိသေသနတွေကို တော်လှန်တာလား ပေတံဆိုတဲ့ အရာ နာမ်ကြီးကို တော်လှန်မှာလား မေးကြည့်ချင်တယ်
ကင်ဘာလီခရန်ရှောကို တိုင်းမ် မဂ္ဂဇင်းက လက်ရှိပြောင်းလဲလာသော intersectionality သီအိုရီအကြောင်း မေးထားသော အင်တာဗျူး
ဗြိတိန်ပြင်သစ်အင်စတီးကျုက ပြုလုပ်သော ဖောင်ဆွာဗာရပ်နဲ့ ကိုလိုနီသဘောတရားကို ချွတ်ချသော ဖီမီနီဇင့်တစ်မျိုးစာအုပ်အကြောင်း အင်တာဗျူး
ပုံ - မန္တလေးက ဘုရားတစ်ဆူ၏ရင်ပြင်တွင် ခွေးသားပေါက်နှစ်ကောင် နေ့လည်နေ့ခင်းအိပ်ပျော်နေစဉ်
